«Շարամբեյանը մարդ-ազգագրություն էր...». Հովիկ Հովեյան

 

 

 

 

 

 

 

Հովհաննես Շարամբեյանի անվան Ժողովրդական արվեստների թանգարանի տնօրեն, բանաստեղծ Հովիկ Հովեյանի խոսքը՝ Շարամբեյանի 90-ամյակի առթիվ

 

Պատմությունը տեսություն է, ազգագրությունն՝ իրականություն, հատկապես այնպիսի երկրներում, այնպիսի դեմոգրաֆիական տարածքներում, որտեղ ավանդույթը խստիվ պահպանված է: Այսինքն՝ փոխանցելիությունը, ժառանգականությունը շարունակականության մեջ են: Հայաստանի Հանրապետությունը և Հայաստան երկիրն, առհասարակ, մտնում է հենց այս չափորոշիչների մեջ: Մենք էթնիկ երկիր ենք և մեր ժառանգական, էթնիկ մտածողությունը սերունդներին փոխանցվել է առանց «մարտահրավերների» և իրականացվել` առանց եվրոպական երկրների հայեցակարգերի:
Հովհաննես Շարամբեյան - հայը, վասպուրականցին, մտավորականը, գեղանկարիչը և հավաքորդը ճիշտ ժամանակին հայտնվեց ճիշտ տեղում: 1970-1980-ական թթ. ազգագրական մշակույթի նկատմամբ հետաքրքրությունը համաժողովրդական էր ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, այլև՝ Սփյուռքում: Սփյուռքը, դժբախտաբար, հետևանք էր և ոչ արդյունք: Սակայն արդյունավետ ու ընտիր գեղագիտական արժեքներ ստեղծեց ու ստեղծում է ցայսօր: Սարսափի գեղագիտություն գոյություն չունի, բայց կա կարոտի գեղագիտություն, ինչպես Շահան Շահնուրի և Համաստեղի արձակն է, Սիամանթոյի պոեզիան և այլն: Ճիշտ ժամանակին ճիշտ տեղում հայտնվածը առաքելություն ուներ: Այդ առաքելությունը զուտ հավաքորդի աշխատանքը չէր. խեցեղեն, գորգեր, փայտի գեղարվեստական մշակում, մետաղի գեղարվեստական դրվագում, ազգագրական երգ ու պարի ձայնագրություն և դրանց փոխանցում: Շարամբեյանը կարող էր իբրև գեղանկարիչ շատ ճամփաներով անցնել, հիմնովին նվիրվել այդ գործին, բայց ճիշտ գնահատեց ժամանակը և կարողացավ անել այն, ինչը միայն ինքը պիտի աներ: Ստեղծեց իր ակադեմիան, իր դպրոցը: Պարտադիր չէ, որ այդ ակադեմիան շենք ու շինություն լիներ, հաստիքներ լինեին: Նա ստեղծեց ազգագրության իր ակադեմիան՝ շուրջը համախմբելով նվիրյալների, վարպետների և սաների: Կարողացավ մեր մշակույթը հարստացնել ազգագրության եզակի` կորստյան շեմին հայտնված նմուշներով: Դրանք հիշողության ընդերքից էր գտնում, տատիկների փեշերի ու գոգնոցների միջից, պատերից կախված գորգերի գույներից առուներ էր բացում, այդ առուները հոսում էին Երևան, գալիս-լցվում էին Ժողովրդական արվեստի թանգարան:
Շարամբեյանը ուրիշինը չբերեց իր տարածք, նա պարզապես փրկեց եղածը: Մենք բոլորս մի տրամադրվածություն ունենք, թե մեր նախնիները և մենք՝ ինչ էլ ստեղծենք, նվիրում ենք ճակատագրին, թողնում ենք մայթեզրին, իսկ մայթեզրին ընկածը հոշոտվում է քամու, ժամանակի և լռության հարահոսում: Հովհաննես Շարամբեյան-մարդ, մտածող, արվեստագետ, արվեստաբան, հավաքորդ, ազգագրագետ էությունը չթողեց, որ լռությունն ու ժամանակը տանեն ու նորից ցավի հունդ դարձնեն մեր նախնիների ստեղծածը: Մեծագույն արժեք էր Հովհաննես Շարամբեյանն ինքը, որովհետև անձնուրացորեն էր նվիրված այդ գործին, նվիրված էր անշահախնդրորեն և անում էր այն, ինչը պիտի անեին ինստիտուտները, ակադեմիաները, վարչությունները, բաժինները: Շարամբեյանը մարդ-ազգագրություն էր, մարդ-գորգ, մարդ-դաղդղան, մարդ-արծաթե գոտի, ով և գոտևորեց մեր ազգագրությունն իր կենսագրությամբ:

Read less